Қазақстан Республикасы БҒМ Ғылым комитеті Зоология институтының қызметкерлері 2025 жылғы 16–29 қараша аралығында Қытайдың Ухань қаласында өткен “International Training Course on Aquatic Biological Identification and eDNA Data Analysis” халықаралық тренингіне қатысты. Оқыту Қытай ғылым академиясының Гидробиология институты (CAS) базасында өтті. Бұл институт — тұщы су экожүйелерін зерттеудегі әлемдегі жетекші орталықтардың бірі.
Халықаралық тренингке 7 елден: Қазақстан, Ресей, Өзбекстан, Тәжікстан, Әзербайжан, Малайзия және Бангладештен 19 ғалым қатысты.
Қазақстан атынан Зоология институтының Гидробиология және экотоксикология зертханасының мамандары: биология ғылымдарының докторы, профессор Крупа Е.Г., ғылыми қызметкер Арғынбаева Е.М. және кіші ғылыми қызметкер Кенжеева А.Н. қатысты.
Тренинг су организмдерін анықтаудың заманауи әдістеріне және экологиялық ДНҚ (eDNA) қолдануға арналды. Бұл технология су айдындарындағы биоәртүрлілікті организмдерді тікелей іріктемей анықтауға мүмкіндік береді және бүгінде экологиялық мониторинг пен су сапасын бағалаудағы ең перспективалы бағыттардың бірі болып саналады.
Курс бағдарламасы келесілерді қамтыды:
- халықаралық жетекші сарапшылардың дәрістері;
- зертханалық практикалық сабақтар;
- дала зерттеулері;
- ғылыми семинарлар;
- мәдени бағдарлама.
Қатысушылар заманауи жабдықтармен жұмыс істеді: жарық және электронды микроскопия, eDNA талдауының толық циклі — сынама алудан бастап деректерді өңдеуге және интерпретациялауға дейін, сондай-ақ биологиялық ақпаратты басқарудың цифрлық платформаларымен танысты.
Метабаркодинг және экологиялық ДНҚ (eDNA) талдауы бүгінде су экожүйелерінің биоәртүрлілігі мен экологиялық жағдайын зерттеудің ең тиімді құралдарының бірі ретінде қарастырылуда.
Тренинг барысында зоопланктон, фитопланктон, мезобентос және балдырлар сияқты тұщы су организмдерінің негізгі топтарының жүйелігіне ерекше назар аударылды. Бұл топтар биоиндикацияда және су экожүйелерінің күйін бағалауда маңызды рөл атқарады.
Халықаралық семинар аясында Зоология институтының Гидробиология және экотоксикология зертханасының меңгерушісі Е.Г. Крупа баяндама жасады. Ол Қазақстанның тұщы су экожүйелерінің экологиялық жағдайын зерттеу нәтижелерін және оларды бағалауда қолданылатын гидробиологиялық әдістерді таныстырды. Баяндаманың мазмұны қатысушылардың кәсіби қызығушылығын тудырып, болашақ халықаралық ынтымақтастықтың келешегін талқылауға негіз болды.
Суретте: Крупа Е.Г., профессор; Арғынбаева Е.М., ғылыми қызметкер, докторант; Кенжеева А.Н., кіші ғылыми қызметкер, докторант
Тренинг бағдарламасының маңызды бөлігі ретінде экскурсиялар мен мәдени-ғылыми іс-шаралар ұйымдастырылды. Қатысушылар Гидробиология институты мен Су ағзалары мұражайларын аралап, ғылыми коллекциялармен және Қытайдағы гидробиологиялық зерттеулер тарихымен танысты, сондай-ақ Қытай ғылым академиясының Ботаникалық бағында және су экожүйелерін зерттеуге арналған бірқатар ғылыми нысандарда болды.
Тренинг барысында алынған білім мен дағдылар Қазақстан Республикасының Зоология институтында жүргізілетін ғылыми зерттеулерде қолданылады — тұщы су экожүйелерінің мониторингін жетілдіру, экологиялық өзгерістерді ерте анықтау және елдің су ресурстарын қорғаудың ғылыми негізделген шараларын әзірлеу мақсатында.
Халықаралық ғылыми ынтымақтастық — бұл тәжірибе алмасу ғана емес, сонымен қатар еліміздің экологиясы мен су ресурстарын сақтау ісінің болашағына қосылған нақты үлес.
17.12.2025
Фото: Арғынбаева Е.М.