Алматы маңында ақыры жылы көктемгі ауа райы орнығып, Зоология институтының палеозоология зертханасының қызметкерлері алғашқы далаға шығу сапарын бірден ұйымдастырды. Ұзақ қыс бойы қазба жұмыстарына сағынышпен дайындалған едік!
Өткен демалыс күндері команда Күржаксайға барып қайтты, мұнда 460 миллион жыл бұрынғы ордовик кезеңінің теңіз шөгінділері сақталған. Бұл сапарға палеозоология зертханасының меңгерушісі м.а. Дмитрий Копылов, адъюнкт-зерттеушілер Андрей Российский пен Петр Гайдук, және тағы төрт ерікті қатысты.
«Демалыс күнгі экспедицияның» басты мақсаты – бұрыннан белгілі, бірақ ұзақ уақыттан бері зерттелмеген орындарды қайта тексеру және жаңа орындарды барлау.
Экспедиция нәтижелі болды: ежелгі теңіз жануарларының шамамен 50 үлгісі жиналды. Табылғандар қатарында трилобиттер, құрсақаяқты (Gastropoda) және қосжақтаулы (Bivalvia) ұлулар мен губкалар бар.
Алдағы бір жарым айда осыған ұқсас далаға бір күндік шығыстар жоспарланған, ең алдымен Қарачекте динозаврларды қазу жұмыстары үшін. Негізгі ірі далалық жұмыстар тұрақты жылы ауа райы орнаған мамыр айында басталады.
Күржаксайға жасалған экспедиция – бұл тек дала маусымының бастауы. Әлі талай сапарлар мен жаңа олжалар күтіп тұр! Жаңалықтарымызды қадағалаңыздар!
Трилобиттер дегеніміз не?
Трилобиттер – ең танымал көне жануарлардың бірі, шын мәнінде палеозой дәуірінің “теңіз қожайындары”. Олар 520 миллион жылдан астам уақыт бұрын пайда болып, жүздеген миллион жыл бойы мұхиттарда үстемдік еткен, бірақ шамамен 250 миллион жыл бұрын жойылып кеткен. Бұл буынаяқтылардың қазір тірі тұқымдары жоқ, алайда сыртқы пішіні ағаш битіне (мокрицаларға) аздап ұқсайды, дегенмен олар қазіргі жәндіктер мен шаянтәрізділерден алшақ туыстас келеді.
Көпшілік трилобиттер түбінде (бентос) тіршілік етіп, шіріген органикамен, өлексемен қоректенген, кейбірі белсенді жыртқыштыққа бейім болған. Әдетте трилобиттер 5-тен 15 см-ге дейін жетсе, 90 см-ге дейінгі алып түрлері де болған. Олардың денесі үш бөлімге бөлінген: бас бөлік (цефалон), кеудесі (торакс) және құйрық бөлімі (пигидий).
Күржаксайдағы қазба орнында көбінесе трилобиттердің бөлек табылған басы мен пигидий бөліктері ұшырасады – бұл олардың денесі шіріп-бөлшектенген кезде әртүрлі сегменттерге бөлініп қалуымен байланысты.
Трилобиттер – ең табысты көне жануарлар топтарының бірі, олардың 20 мыңнан астам түрі белгілі. Олардың қалдықтары дүние жүзінің барлық жерінен табылып, геологтарға тау жыныстарының жасын анықтауға көмектеседі.
Суреттер: Дмитрий Копылов, Анна Пак
19.03.2025