2025 жылғы 11–12 желтоқсанда Алматыда Қазақстанның II Халықаралық жас ғалымдар конгресі өтті. Пленарлық отырыс «Ғылым ордасы» кешенінде, ал секциялық кездесулер мен мастер-класстар қаланың бес жетекші университетінің алаңдарында өтті. Форумға 1000-нан астам жас зерттеуші, 24 елден 80-нен астам шетелдік ғалым, ғылыми қауымдастық өкілдері, академиктер, депутаттар және ғылыми ұйымдардың басшылары қатысты. Конгресс ЮНЕСКО-ның «Trust, Transformation and Tomorrow: the science we need by 2050» тақырыбына арналды. Конгрестің жұмысына Зоология институты атынан институттың ғылыми хатшысы, PhD, Гүлжанат Бақытқызы Танабекова қатысты.
Қошемет сөзінде Мемлекеттік кеңесші Ерлан Қарин мемлекеттік саясатта ғылымның басым рөлін атап өтіп, Президент Қасым-Жомарт Тоқаевтың тапсырмасы бойынша қолдау шараларын жариялады: қаржыландыруды арттыру, тағылымдамалар бағдарламаларын кеңейту және жас ғалымдарға әлеуметтік қолдауды күшейту. Ел зерттеушілерінің жартысына жуығы 40 жасқа дейінгі жас ғалымдар екені атап өтілді, ал Конгресс олардың кәсіби өсуіне арналған маңызды алаңға айналып келеді.
Білім министрі Жұлдыз Сүлейменова «ғылым мектептен басталады» деп атап өтіп, білім беру ұйымдарында зерттеу орталарын құру, STEM-зертханаларын дамыту, олимпиадалық және жобалық бағыттарды күшейту, сондай-ақ дарынды оқушыларды сүйемелдеуде Ұлттық ғылым академиясымен (ҰҒА) тығыз ынтымақтастықты жоспарлау қажеттігін айтты. Жас ғалымдарға тәлімгерлік пен аймақтық ағарту жұмыстарына белсене қатысу ұсынылды.
Бағдарламалық баяндаманы ҰҒА президенті, академик Ақылбек Құрішбаев жасады. Ол Академия жұмысының жүйелік «тар орындарды» жоюға, университеттер мен ғылыми-зерттеу институттарын нығайтуға бағытталған сараптамалық моделін ұсынды, сондай-ақ форсайт-зерттеулердің нәтижелерін таныстырды: 220 ғылыми-техникалық сын-қатер және гранттық, бағдарламалық-нысаналы қаржыландыру конкурстарының негізі ретінде ұсынылатын 65 ғылыми-техникалық тапсырма әзірленді. Сонымен қатар, жаңа пәнаралық бастамалар жарияланды: AI SilkNet форсайт және предиктивті аналитика орталығы, кеңістіктік-уақыттық жасанды интеллект зертханасы және отандық DeepBas моделін әзірлеу. Басымдықтар қатарында — PhD даярлау сапасын арттыру, қымбат жабдықтарға қолжетімділікті кеңейту және «Күшті аймақтық ғылым — күшті өңір» бастамасы аясында өңірлік ғылымды дамыту. «Ғылым жастары» тұжырымдамасы жастар ғылымына бағытталған ұзақ мерзімді саясаттың негізі ретінде ұсынылды.
Танабекова Гүлжанат Бақытқызы, PhD, Зоология институтының ғылыми хатшысы 
Пленарлық сессияда шетелдік және қазақстандық сарапшылар стратегиялық бағыттарды айқындады: пәнаралық зерттеулер, ғылыми үдерістерге жасанды интеллектті енгізу, халықаралық консорциумдар құру және жастардың жаһандық бастамаларға қатысуын арттыру. АҚШ Ұлттық ғылым академияларының өкілдері биомедицинадағы үлкен деректерді басқару жөніндегі бірлескен жобаларды және қазақстандық зерттеушілердің халықаралық бағдарламаларға қатысу мүмкіндіктерін ұсынды. Қазақстандық ғалымдар ғылыми инфрақұрылымды нығайту, ғылыми мектептерді дамыту, жабдыққа қолжетімділікті кеңейту және ғылыми диаспораны тартудың маңыздылығын атап өтті.
Секциялардың жұмысы қазіргі ғылымның негізгі бағыттарын қамтыды: жаратылыстану ғылымдары мен ғарыш, жасанды интеллект, агробиоресурстар мен биомедицина, экология, білім және әлеуметтік даму. Ілеспе бағдарламада — мастер-класстар, воркшоптар, гранттар мен жарияланымдарға қатысты кеңестер, сондай-ақ жас зерттеушілердің инновациялық жобаларының көрмесі болды. Қатысушылар ғылым басымдығының стратегиялық бағытын қолдап, «Ғылым жастары» тұжырымдамасын іске асыруды құптады, ҰҒА әзірлеген ғылыми-техникалық тапсырмаларды қаржыландыру конкурстарының негізі ретінде пайдалануды ұсынды, сондай-ақ PhD даярлау реформаларының, жабдыққа кең қолжетімділіктің және пәнаралық зерттеулерді дамытудың қажеттілігін атап өтті. Конгресс материалдарының инфографикалық рефераттар жинағы ҰҒА ресми сайтында жарияланады. Келесі, үшінші Конгресс 2026 жылы Ұлттық ғылым академиясының 80 жылдығына орай өткізіліп, 2050 жылға дейінгі ғылым күн тәртібі нақтыланады.
13.12.2025
Дереккөзі: https://www.gov.kz/memleket/entities/sci/press/news/details/1124386